GRATULUJEMY – ZROBILIŚCIE PAŃSTWO PIERWSZY KROK!
Pragniemy przywitać Państwa na początku drogi stawania się rodzicem zastępczym i podziękować za okazanie zainteresowania i troski dzieciom potrzebującym wsparcia. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami na temat etapów procesu stawania się rodziną zastępczą.
KROKI STAWANIA SIĘ OPIEKUNEM ZASTĘPCZYM
1. Rozmowa telefoniczna lub informacja bezpośrednia
Dzwoniąc lub przychodząc osobiście do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Poznaniu wykonali Państwo pierwszy krok. W ten sposób wyrazili Państwo swoje zainteresowanie opieką zastępczą. W trakcie rozmowy z pracownikiem PCPR otrzymują Państwo podstawowe informacje o procesie stawania się rodziną zastępczą, mogą zostać Państwo zapisani na listę osób oczekujących na szkolenie PRIDE dla kandydatów do podjęcia się pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Otrzymają Państwo również materiały informacyjne PRIDE dotyczące szkolenia kandydatów na rodziny zastępcze.
2. Prekwalifikacja
Zapisanie Państwa na listę osób oczekujących na szkolenie jest pierwszym krokiem do możliwości uzyskania przez Państwa statusu rodziny zastępczej. Warunkiem umożliwiającym przystąpienie do procesu szkoleniowo-kwalifikacyjnego jest pomyślne przejście przez tzw. etap prekwalifikacji. Zgodnie z art. 43 znowelizowanej w 2014 r. Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.) jest to wstępna akceptacja Państwa kandydatury umożliwiająca Organizatorowi Rodzinnej Pieczy Zastępczej skierowanie Państwa na szkolenie. Prekwalifikacja składa się z dwóch części.
a) Część pierwszą stanowi wizyta pracownika Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej u Państwa w domu. Pracownik odwiedza Państwa w domu sprawdzając warunki mieszkaniowe i przeprowadza szczegółowy wywiad ustalający, czy spełniacie Państwo wymogi ustawowe do podjęcia się funkcji opiekunów zastępczych. Specjalista pracy z rodziną dokonuje tym samym analizy Państwa sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej oceniając predyspozycje do podjęcia się przez Państwa realizacji zadań z zakresu rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie wymogów z art. 42 ww. Ustawy.
Zgodnie z zapisami ustawowymi rodziną zastępczą mogą być małżonkowie lub osoba stanu wolnego, mające lub nie własne dzieci i będące w stanie zapewnić dziecku opiekę i bezpieczeństwo.
Opiekunem zastępczym może zostać osoba lub osoby, które:
1) dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
2) nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
3) wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
4) nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
5) są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa;
6) przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
7) zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
– rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
– właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
– wypoczynku i organizacji czasu wolnego.
Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo.
W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.
b) Część drugą prekwalifikacji stanowi konsultacja i badanie psychologiczne, będące podstawą do późniejszego wydania opinii o posiadaniu przez Państwa predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Konsultacja psychologiczna i badania testowe odbywają się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, będącym siedzibą Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej (ORPZ).
Predyspozycje osób oceniane są indywidualnie, zatem ważne jest przystąpienie do badania w sposób szczery, autentyczny i zgodny z własnymi przekonaniami o swoim funkcjonowaniu. Wyniki odbytej przez Państwa konsultacji oraz badania testowego są podstawą do oceny Państwa predyspozycji i motywacji do realizacji zadań związanych z pieczą zastępczą oraz – wraz z oceną dokonaną pod względem spełniania warunków ustawowych – są elementem wstępnej kwalifikacji Państwa do udziału w procesie szkoleniowym i dokonania późniejszej kwalifikacji do pełnienia przez Państwa funkcji rodziny zastępczej.
Prawdziwym testem będzie jednak sprawowanie opieki zastępczej, zatem ta wstępna ocena psychologiczna jest pomocą zarówno dla pracowników ORPZ, jak i dla Państwa, w określeniu ewentualnych trudności, wyzwań i wskazaniu Państwa mocnych stron oraz potrzeb. Na podstawie przeprowadzonych badań, sformułowana zostanie opinia psychologiczna, z którą mogą Państwo zapoznać się w późniejszym czasie i która będzie brana pod uwagę przez Trenerów oraz pracowników Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej w procesie kwalifikacji kandydatów na rodzinę zastępczą.
3. Formy rodzinnej pieczy zastępczej
Zgodnie z obowiązującym art.39 ww. Ustawy formami rodzinnej pieczy zastępczej są:
1) rodzina zastępcza spokrewniona z dzieckiem, którą tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka (nie mają ustawowego obowiązku odbycia szkolenia w przeciwieństwie do pozostałych typów rodzin),
2) rodzina zastępcza niezawodowa, którą tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, np. osoby obce dziecku lub wujostwo,
3) rodzina zastępcza zawodowa (umowa zlecenie, zawierana ze starostą przez małżonków lub osobę niepozostającą w związku małżeńskim, niebędących wstępnymi lub rodzeństwem dzieci), w tym:
– rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego dla maksymalnie 3 dzieci (dzieci przebywają w rodzinie do 4 m-cy lub do czasu zakończenia postępowania sądowego),
– rodzina zastępcza specjalistyczna, w której umieszcza się dzieci niepełnosprawne, niedostosowane społecznie lub małoletnie matki z dziećmi (maksymalnie 3 dzieci),
4) rodzinny dom dziecka (umowa zlecenia zawierana ze starostą przez małżonków lub osobę niepozostającą w związku małżeńskim, niebędących wstępnymi lub rodzeństwem) dla maksymalnie 8 dzieci.
4. Szkolenie dla kandydatów na rodziców zastępczych
Szkolenia dla kandydatów na rodziny zastępcze niezawodowe (mieszkańców Powiatu Poznańskiego) prowadzone są według Programu PRIDE (adaptacja programu amerykańskiego na warunki polskie – Towarzystwo “Nasz Dom” w Warszawie) i organizowane są przez Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej w siedzibie PCPR w Poznaniu. Zajęcia szkoleniowe są bezpłatne (jedyny koszt to cena podręcznika – ok. 60 zł, cena może ulec zmianie, co jest uzależnione od wydawcy), odbywają się raz z tygodniu, w blokach 4-godzinnych i mają formę warsztatową. Szkolenie prowadzone jest przez parę trenerów PRIDE mających doświadczenie w pracy z rodzinami zastępczymi, a ćwiczenia przeplatane są mini-wykładami. W programie zawarte są również rozmaite zadania domowe, a ponadto – trenerzy odbywają z uczestnikami konsultacje indywidualne (w domu kandydatów i w PCPR). Łączny czas trwania szkolenia to 65 godzin: 55 godzin dydaktycznych i konsultacji indywidualnych oraz 10 godzin praktyk (w rodzinnych i instytucjonalnych formach pieczy zastępczej zawodowej).
Każda rodzina zastępcza powinna posiadać wiedzę i umiejętności z zakresu 5 kategorii kompetencji rodzica zastępczego:
1) Umiejętności opiekuńczych (zapewnienie opieki i bezpieczeństwa),
2) Zaspokajanie potrzeb rozwojowych dzieci oraz kompensacji opóźnień rozwojowych (we wszystkich obszarach funkcjonowania dziecka),
3) Wspieranie więzi pomiędzy dziećmi a ich rodzicami biologicznymi i krewnymi (podtrzymywanie i rozwój relacji, współpraca z rodzicami i krewnymi dziecka na rzecz kształtowania się jego poczucia tożsamości),
4) Umożliwienie dzieciom nawiązania bezpiecznych, pozytywnych i trwałych związków na całe życie – także z innymi osobami (dorosłymi i dziećmi),
5) Praca z innymi członkami zespołu w celu rozwiązania problemów dziecka i/lub całej rodziny (w tym: współpraca z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i specjalistą ds. pracy z rodziną, udział w zespołach ds. okresowej oceny sytuacji dziecka w rodzinie zastępczej, uczestnictwo w grupach wsparcia i w szkoleniach dla rodzin zastępczych, korzystanie z pomocy socjalnej, prawnej, psychologicznej i pedagogicznej udzielanej przez PCPR, jak również współpraca z innymi specjalistami – w szkołach, w służbie zdrowia, w sądach, na policji itd.).
Kandydaci na rodziny zastępcze zawodowe i osoby, które chcą utworzyć rodzinne domy dziecka, oprócz podstawowego szkolenia dla rodzin niezawodowych, zobowiązani są także do odbycia obowiązkowych szkoleń dodatkowych z zakresu zawodowej opieki zastępczej. Program PRIDE w tym zakresie obejmuje zagadnienia dotyczące różnych typów zawodowej opieki zastępczej, czas łączny zajęć szkoleniowych to ok. 45 godzin oraz konsultacje indywidualne.
Na zakończenie szkoleń dla rodzin niezawodowych, kandydaci mają możliwość wziąć udział w tzw. panelu dyskusyjnym, prowadzonym przez trenerów PRIDE, na którym mogą zadawać swoje pytania do ekspertów. Gospodarzem panelu jest przedstawiciel Dyrekcji PCPR, a w gronie osób zaproszonych do dyskusji są zazwyczaj: sędzia sądu rejonowego, psycholodzy i pedagodzy z placówek opiekuńczo-wychowawczych, przedstawiciele różnych rodzajów rodzin zastępczych zawodowych, jak również – inne osoby zaproszone jako specjaliści związani ze wspieraniem rodzin zastępczych.
5. Staż w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i zawodowych rodzinach zastępczych
Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie szkoleń dla kandydatów do sprawowania pieczy zastępczej, integralną częścią szkolenia poza częścią teoretyczną i warsztatową, a tym samym warunkiem otrzymania świadectwa jego ukończenia, jest część praktyczna. Kandydaci mają obowiązek odbycia 10-godzinnego stażu w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej. Uczestnicy otrzymują do wypełnienia wraz z opiekunem praktyk tzw. “dziennik praktyk”, w którym opisane są zagadnienia poruszane na zajęciach. Na terenie powiatu poznańskiego funkcjonują zawodowe rodziny zastępcze, w tym rodzina specjalistyczna i rodziny pełniące funkcję pogotowia rodzinnego, jeden rodzinny dom dziecka, a także trzy placówki opiekuńczo-wychowawcze (jedna typu rodzinnego). Wybór miejsca/miejsc odbycia stażu w ramach powyższego, po uzgodnieniu z Trenerami, pozostawiamy Państwu.
6. Spotkania konsultacyjne
Jako, że Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej w PCPR w Poznaniu wydaje świadectwa o ukończeniu szkolenia i zaświadczenia kwalifikacyjne, Trenerzy PRIDE muszą być w pełni przekonani, że jesteście Państwo świadomi podejmowanej decyzji oraz posiadacie wiedzę niezbędną do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Rodziny, które nie sprostają tym wymaganiom mogą jedynie otrzymać świadectwo ukończenia szkolenia, nie uprawniające do pełnienia funkcji rodziny zastępczej.
Podczas kilkumiesięcznego szkolenia PRIDE, Trenerzy spotkają się z Państwem w Waszym miejscu zamieszkania oraz w PCPR celem przeanalizowania i omówienia mocnych stron oraz potrzeb rodziny, wyjaśnienia budzących wątpliwości kwestii związanych z opieką zastępczą jak i samym szkoleniem. Jeśli Państwo jako kandydaci na opiekunów zastępczych nie dajecie rękojmi prawidłowego sprawowania opieki, Trenerzy nie będą tego ukrywali. Uważamy, że jesteśmy odpowiedzialni za los dzieci, które mają być powierzone osobom przez nas szkolonym.
7. Konsultacja psychologiczna
Po zakończeniu szkolenia, psycholog spotyka się z kandydatami do utworzenia rodzin zastępczych i omawia opinie psychologiczne, sporządzone w oparciu o przeprowadzone na początku procesu, badania psychologiczne. Opinie omawiane są pod kątem predyspozycji i motywacji kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Rozmowa z Państwem ma na celu poruszenie tematyki dotyczącej Państwa mocnych stron i potrzeb na drodze do optymalnego sprawowania funkcji opiekuna zastępczego – w oparciu o Państwa indywidualne cechy i umiejętności oraz dynamikę funkcjonowania w parze małżeńskiej. Ponadto omawiane są oczekiwania i realia odnośnie możliwości podjęcia się pieczy zastępczej nad dzieckiem w określonym wieku i danej płci, przejawiającym różnego rodzaju trudności w funkcjonowaniu, wynikające z jego historii życia. Powyższe opinie kandydaci mogą otrzymać na własną prośbę oraz mogą posiłkować się zaleceniami w nich zawartymi w swoich działaniach w ramach pieczy zastępczej wobec dziecka/dzieci.
8. Świadectwo ukończenia szkolenia
Po zakończeniu całości szkolenia i zrealizowaniu przez kandydatów wszystkich zadań przewidzianych Programem PRIDE, ORPZ w PCPR w Poznaniu wydaje im świadectwo ukończenia szkolenia. Świadectwo to nie jest równoznaczne z uzyskaniem Zaświadczenia Kwalifikacyjnego, które uprawnia kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, zawodowej i prowadzących rodzinny dom dziecka.
Podstawowe warunki otrzymania świadectwa o ukończeniu szkolenia – dla kandydatów na rodziny zastępcze niezawodowe:
1) Obecność na wszystkich sesjach PRIDE (12 sesji odbywających się raz w tygodniu po 4 godziny – zwykle w godzinach wieczornych, konsultacje domowe i w PCPR).
2) Zaangażowanie i aktywność w trakcie szkolenia.
3) Wypełnienie wszystkich Ksiąg Życia (11 ankiet z pytaniami umożliwiającymi poznanie kandydatów).
4) Wywiązanie się ze wszystkich pozostałych zadań nałożonych programem PRIDE oraz dodatkowych, indywidualnie dostosowywanych do rodziny.
5) Świadomość podejmowanej decyzji o pełnieniu funkcji rodziny zastępczej.
6) Wiedza i umiejętności w zakresie 5 kategorii kompetencji rodzica zastępczego.
Po uzyskaniu tego świadectwa, które nie uprawnia jeszcze do bycia rodzina zastępczą, ma miejsce konsultacja Trenerów PRIDE z kandydatami, w celu podjęcia decyzji o dalszym przebiegu procesu. Na mocy tego spotkania obie strony decydują o tym, czy kandydaci chcą i mogą kontynuować proces kwalifikacyjny. Istnieją 4 opcje procesu decyzyjnego:
1) Kandydaci i Trenerzy PRIDE zgadzają się co do kontynuacji działań w kierunku uzyskania przez kandydatów zaświadczenia kwalifikującego ich na rodzinę zastępczą – kandydaci otrzymują świadectwa o ukończeniu szkolenia, proces kwalifikacyjny jest kontynuowany na mocy pozytywnej rekomendacji Trenerów dla kandydatów.
2) Trenerzy uważają, iż kandydaci mają predyspozycje do podjęcia się funkcji opiekunów zastępczych, a sami zainteresowani, z różnych względów (rodzinnych, sytuacyjnych, zdrowotnych, zmian życiowych itp.), są innego zdania – proces kończy się wydaniem świadectwa o ukończeniu szkolenia (może być wznowiony w przyszłości).
3) Trenerzy i kandydaci zgodnie są zdania, iż ubieganie się przez kandydatów o kwalifikację na rodzinę zastępczą nie ma wystarczających podstaw – proces kończy się wydaniem świadectwa o ukończeniu szkolenia.
4) Kandydaci wyrażają wolę utworzenia rodziny zastępczej, lecz Trenerzy są innego zdania. Po wydaniu świadectwa o ukończeniu szkolenia, może nastąpić proces wspólnego sformułowania tzw. planu rozwoju rodziny, uwzględniającego warunki do spełnienia przez kandydatów, aby móc ponownie ocenić stan ich gotowości do podjęcia się funkcji rodziny zastępczej. Korzystny przebieg realizacji ww. planu oraz pozytywna ocena kandydatów, dają podstawy do podjęcia decyzji o możliwości wydania im zaświadczenia kwalifikacyjnego.
9. Zaświadczenie kwalifikacyjne
Zaświadczenie kwalifikacyjne do pełnienia funkcji rodziny zastępczej wydaje PCPR w Poznaniu wyznaczone przez Starostę Poznańskiego na Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej i dokument ten jest brany pod uwagę przez sąd przy podejmowaniu decyzji o wydaniu postanowienia o ustanowieniu kandydatów rodziną zastępczą dla określonego dziecka/dzieci. Zaświadczenie to jest wydawane przez ORPZ na pisemny wniosek kandydatów złożony w PCPR w Poznaniu. Dokument może być wydany po pozytywnym zrealizowaniu przez kandydatów ww. etapów związanych z prekwalifikacją oraz po ukończeniu szkolenia wraz z uzyskaniem pozytywnej rekomendacji trenerów PRIDE do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, a także – po zapadnięciu, na zespole kwalifikacyjnym, decyzji o zakwalifikowaniu kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej.
10. Poszukiwanie dziecka/dzieci dla stworzenia jej/mu/im rodziny zastępczej
Proces poszukiwania dziecka do rodziny zastępczej różni się zasadniczo w zależności od rodzaju rodziny. Rodziny spokrewnione (dziadkowie i starsze rodzeństwo), którzy nie muszą przechodzić szkolenia, mają określone znane sobie dziecko, dla którego zostają opiekunami zastępczymi, podobnie jak rodziny niezawodowe (tworzone przez wujostwo dziecka), które odbywają szkolenia. Tego typu rodziny niezawodowe niejednokrotnie są ustanawiane przez sąd zanim rodzina odbędzie stosowne szkolenie, z uwagi na wymagającą natychmiastowego działania sytuację rodzinną. Sąd zazwyczaj zobowiązuje taką rodzinę do odbycia szkolenia, co wynika z zapisów Ustawy. Częstokroć rodzina zastępcza jest wówczas ustanawiana na czas trwania postępowania sądowego, a okazanie się przez opiekunów zaświadczeniem kwalifikacyjnym jest warunkiem koniecznym branym przez sąd pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o ustanowieniu takiej rodziny rodziną zastępczą na stałe (tj. do ukończenia przez dziecko 18-tego roku życia lub krócej – do czasu ustania przyczyn ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzicom biologicznym i uzyskania przez dziecko możliwości powrotu do swojej rodziny, albo – do momentu wystąpienia ewentualnej konieczności zmiany formy pieczy zastępczej). Kandydaci na prośbę sądu są opiniowani przez Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej (PCPR w Poznaniu) zazwyczaj przed szkoleniem podobnie jak ma to miejsce przy prekwalifikacji. Pracownik PCPR odwiedza rodzinę w jej miejscu zamieszkania i ocenia warunki socjalne, opiekuńczo-wychowawcze oraz spełnianie przez kandydatów warunków ustawowych do utworzenia rodziny zastępczej, psycholog natomiast przeprowadza badanie psychologiczne kandydatów w PCPR. Wydana na tej podstawie opinia ORPZ jest jednym z ważnych elementów oceny dokonywanej przez sąd odnośnie kompetencji rodziny do podjęcia się pieczy zastępczej.
Inaczej sytuacja ma się w przypadku rodzin niezawodowych niespokrewnionych z dzieckiem. Pracownicy PCPR kontaktują się z kandydatami i przedstawiają im sytuację danego dziecka wymagającego wsparcia oraz podstawowe informacje na jego temat, pytają o decyzję i starają się też (o ile to możliwe) wspomóc kandydatów w nawiązaniu kontaktu osobistego z dzieckiem.
11. Złożenie wniosku do sądu o utworzenie rodziny zastępczej dla wybranego dziecka/dzieci
Po zapoznaniu się rodziny z dzieckiem i jego sytuacją oraz podjęciu przez kandydatów pozytywnej decyzji odnośnie możliwości utworzenia dla niego rodziny zastępczej, składają oni wniosek do sądu rejonowego (wydział rodzinny i nieletnich) o ustanowienie ich rodziną zastępczą dla tego dziecka (dzieci).
12. Proces w sądzie i wydanie postanowienia o utworzeniu rodziny zastępczej
Sąd po zapoznaniu się z dokumentacją (dostarczanej m.in. przez kuratora sądowego, PCPR, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, rodziców biologicznych, krewnych dziecka, czasem też powoływanych przez sąd biegłych sądowych, a także samych kandydatów na rodzinę zastępczą) na temat całościowej sytuacji dziecka, jego rodziny naturalnej i kandydatów na rodzinę zastępczą, w drodze postępowania może wydać postanowienie o ustanowieniu kandydatów rodziną zastępczą, które uprawomocnia się w ciągu 21 dni (w tym czasie rodzice biologiczni i krewni dziecka mogą składać odwołania od postanowienia sądu, co wydłuża w czasie proces ostatecznego utworzenia przez kandydatów rodziny zastępczej).
Rodzice biologiczni dziecka, którzy mają ograniczone prawa rodzicielskie, mają prawo do kontaktów z nim i współdecydowania o jego losie (operacje medyczne, wyjazdy zwłaszcza zagraniczne), a obie strony (rodzina biologiczna i rodzina zastępcza) powinny współpracować ze sobą na rzecz dobra dziecka. O ile sąd, na wniosek rodziców biologicznych nie uregulował kwestii ich kontaktów z dzieckiem, sprawa ta pozostawiona jest do decyzji opiekunów zastępczych, którzy kierują się w tej materii potrzebami dziecka. Rodzice zastępczy w uzgodnieniu z rodzicami naturalnymi uzgadniają miejsce, czas i częstotliwość kontaktów tak, by było to optymalne dla dziecka i zgodne z rytmem życia rodziny zastępczej. W przypadku trudności w tym zakresie lub gdy nieznane jest miejsce pobytu rodziców i nie można skontaktować się z nimi, rodzice zastępczy mogą wnioskować do sądu o poszerzenie im uprawnień do opieki nad dzieckiem o możliwość decydowania w sprawach związanych ze zdrowiem, edukacją i reprezentowaniem dziecka w sprawach urzędowych (np. o wydanie dokumentu tożsamości dziecka, wyrobienie paszportu). Rodzice biologiczni dziecka mający ograniczoną władzę rodzicielską, są zapraszani przez ORPZ do udziału w posiedzeniach zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej.
Rodzice biologiczni pozbawieni przez sąd praw rodzicielskich, nadal mogą kontaktować się z dzieckiem (o ile jest to dla niego korzystne i sąd tego nie zakazał, a dziecko wyraża taką potrzebę), rodzice zastępczy mogą natomiast przejąć wówczas opiekę prawną nad dzieckiem i samodzielnie podejmować ważne dla zdrowia i życia dziecka decyzje. PCPR zgodnie z Ustawą, ma obowiązek zgłosić zgłosić informację o uregulowanej sytuacji prawne dziecka do Ośrodka Adopcyjnego. Ośrodek Adopcyjny kontaktuje się z rodzicami zastępczymi, celem rozważenia sytuacji dziecka i podjęcia lub nie ewentualnych kroków na drodze do adopcji dziecka przez opiekunów zastępczych lub kandydatów na rodziców adopcyjnych (dziecko może także pozostać w rodzinie zastępczej, każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie przy uwzględnianiu dobra dziecka, więzi istniejących w rodzinie, sytuacji opiekunów itp.).
Ważne jest to, by kandydaci, rozważający utworzenie rodziny zastępczej zdawali sobie sprawę z podstawowej różnicy pomiędzy rodziną zastępczą i adopcyjną, jaką jest możliwość powrotu dziecka do swoich rodziców i – idąca za tym – potrzeba pracy opiekunów z krewnymi dziecka, mająca za zadanie pomóc dziecku w zachowaniu własnej tożsamości osobowej. Zdawanie sobie sprawy z istnienia więzi uczuciowej dziecka z rodziną biologiczną, nakłada na jego opiekunów zadanie udzielania mu pomocy w utrzymywaniu kontaktów z biologicznymi rodzicami, gdyż jest to niezbędne dla kształtowania się poczucia przynależności dziecka do swoich korzeni rodzinnych, ale ma także istotne znaczenie dla więzi dziecka z jego opiekunami, którzy podążają za potrzebami podopiecznego w tym zakresie.
Opieka zastępcza jest zastępowaniem rodziców przy zachowaniu kontaktu dziecka z nimi (po spełnieniu różnych warunków) i może zakończyć się powrotem dziecka do naturalnych rodziców, jeżeli ustaną powody, dla których nie mogli oni wcześniej sprawować nad nim opieki. Rodzice zastępczy mają wówczas za zadanie pomóc dziecku w powrocie do dobrze funkcjonującej rodziny biologicznej, a udana readaptacja dziecka jest jednym z największych sukcesów pieczy zastępczej i powodem do satysfakcji dla rodziców zastępczych z dobrze wypełnionej roli.
Przy doborze rodziny zastępczej dla określonego dziecka (dzieci) uwzględnia się m.in.:
– przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej (kryteria ustawowe i szkoleniowe),
– odpowiednią różnicę wieku między kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej a dzieckiem,
– poziom rozwoju i sprawności dziecka, wymagania w zakresie pomocy profilaktyczno-wychowawczej lub resocjalizacyjnej oraz możliwości zaspokajania potrzeb rozwojowych dziecka w różnych obszarach życia,
– zasadę nierozłączania rodzeństwa (w wyjątkowych sytuacjach, na mocy badań wykonanych przez biegłych sądowych w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno-Konsultacyjnym, sąd może orzec inaczej).
– w miarę możliwości opinię wyrażoną przez dziecko jeżeli jego wiek i stopien dojrzałosci na to pozwalają.
13. Zgłoszenie się do ORZP w PCPR w Poznaniu z postanowieniem sądu i uruchomienie procedury objęcia rodziny zastępczej wszechstronną pomocą
Kandydaci, którzy otrzymali wydane i uprawomocnione postanowienie sądowe o ustanowieniu ich rodziną zastępczą dla określonego dziecka (dzieci), zgłaszają się z tym dokumentem do PCPR w Poznaniu, gdzie objęci zostają pomocą specjalistyczną. Ponadto rodziny zastępcze otrzymują wsparcie finansowe starosty, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny, na jednorazowe wyposażenie rzeczowe przy przyjęciu dziecka i comiesięczne wsparcie finansowe – na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka, a także inne formy pomocy przewidziane ww. Ustawą.
14. Stałe rozwijanie wiedzy i umiejętności opiekunów w zakresie 5 kategorii kompetencji rodziców zastępczych
Rodzina zastępcza, poza współpracą z sądem, jest zobowiązana do udziału w posiedzeniach zespołów ds. okresowej oceny sytuacji dziecka w rodzinie zastępczej, stałej współpracy z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczym i specjalistą ds. pracy z rodziną. Ma możliwość brania udziału w grupach wsparcia dla rodzin zastępczych w PCPR, korzystania z pomocy socjalnej, prawnej, psychologicznej i pedagogicznej udzielanej przez PCPR. Powinna również korzystać z pomocy innych specjalistów, jeżeli sytuacja dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej i potrzeby opiekunów oraz ich dzieci biologicznych, tego wymagają. To może być pomocne w pokonywaniu trudności i sprostaniu wyzwaniom oraz w rozwoju rodziny, poprawie jej stanu zdrowia czy samopoczucia jej członków na co dzień. Opiekunowie zastępczy we własnym zakresie lub z pomocą PCPR i innych instytucji, mogą poszerzać swoją wiedzę i umiejętności opiekuńczo-wychowawcze rodziców zastępczych na drodze odbywanych szkoleń dla rodziców zastępczych.
Kandydaci do pełnienia funkcji opiekunów zastępczych, mogą zostać ustanowieni rodziną zastępczą zawodową po ukończeniu wymaganych szkoleń dla kandydatów na rodziny zawodowe i pozytywnej weryfikacji ich kompetencji, a istniejące rodziny niezawodowe – na drodze przekształcenia rodziny niezawodowej w zawodową. W drugim przypadku – jeżeli staż rodziny zastępczej niezawodowej wynosi do lat 3 – Starosta może wydać taką zgodę, a jeżeli staż ten jest dłuższy – powinien wydać taką zgodę. Decyzja ta uzależniona jest jednak od limitu rodzin zastępczych zawodowych dla powiatu na dany rok oraz od uzyskania przez rodzinę zastępczą niezawodową opinii od Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej.
Drodzy Państwo!
Zdajemy sobie sprawę, iż informacje te, choć obszerne, zapewne nie wyczerpują tematu rodzinnej pieczy zastępczej. Są jednak bardzo ważne przy świadomym i dojrzałym podejmowaniu decyzji o przystąpieniu do procesu stawania się rodziną zastępczą i dobrym wypełnianiu tego zadania. Szkolenie PRIDE i współpraca z instytucjami takimi, jak PCPR, ma pozwolić na jak najlepsze przygotowanie się Państwa do roli opiekunów zastępczych. Ważne jest optymalne dobranie się opiekunów i dziecka oraz korzystna, uczciwa i otwarta współpraca ze wszystkimi osobami (spośród rodziny, przyjaciół i osób pomagających profesjonalnie). Osoby te mogą wspierać Państwa w realizacji wartościowej misji pomagania dzieciom na drodze do zdrowego rozwoju, co pozwoli na osiąganie – dzień po dniu – celu, jakim jest dawanie dzieciom i młodzieży szansy na szczęśliwe życie.
Zapraszamy wszystkie osoby zainteresowane opieką zastępczą
do nawiązania kontaktu z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Poznaniu
i oczekujemy na spotkanie z Państwem.
Szczegółowe informacje:
Sekretariat PCPR: tel. 61 8410710 lub 61 2269206